Võ vương Nguyễn Phúc Khoát là vị chúa Nguyễn có công lao to lớn trong việc định hình bản sắc văn hóa Đàng Trong và đặt nền móng cho trang phục truyền thống dân tộc. Năm 1744, trong một bước đi quan trọng nhằm củng cố thể chế và khẳng định bản sắc văn hóa riêng, ông đã ban hành quy định cải cách trang phục cho thần dân Đàng Trong, trong đó áo dài ngũ thân được định chế là y phục chính thức. Loại áo này với năm thân tượng trưng cho ngũ thường (nhân – nghĩa – lễ – trí – tín), hai vạt trước sau gắn kết như đạo lý vợ chồng, cùng cổ đứng và 5 hạt khuy cài bên phải thể hiện trật tự – kỷ cương và sự hòa hợp giữa con người với trời đất. Đây không chỉ là cải cách trang phục mà còn là tuyên ngôn văn hóa sâu sắc, làm nổi bật tinh thần trọng lễ nghĩa, nền nếp, và tính biểu trưng cao của người Việt.
Đến năm 1827, vua Minh Mạng – vị hoàng đế thứ hai của triều Nguyễn – đã kế thừa và chính thức ban bố quy định: áo dài ngũ thân trở thành trang phục toàn dân trên cả nước, xác lập vai trò của nó như quốc phục Việt Nam. Từ những nền móng mà Võ vương Nguyễn Phúc Khoát đặt ra gần một thế kỷ trước, triều đình nhà Nguyễn đã định hình một phong cách trang phục truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc, góp phần tạo nên diện mạo văn hóa thuần Việt xuyên suốt chiều dài lịch sử.
Ngày giỗ Võ vương Nguyễn Phúc Khoát – từ một ngày kỷ niệm mang tính chất hoàng tộc – đã trở thành một sinh hoạt văn hóa đặc biệt trong lòng công chúng đương đại yêu áo dài truyền thống. Tại Huế – nơi lưu giữ dấu tích của triều Nguyễn, lăng Trường Thái và Hoàng cung Huế không chỉ là không gian lịch sử mà còn là điểm hội tụ tinh thần của hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người từ khắp ba miền đất nước. Họ là những người yêu mến di sản, những người trân trọng tà áo dài ngũ thân – biểu tượng mềm mại nhưng đầy cốt cách của văn hóa Việt.
Vào ngày 20 tháng 5 âm lịch hàng năm, nhiều đoàn người – phần lớn là những người mặc áo dài ngũ thân truyền thống – lặng lẽ hành hương lên lăng Trường Thái, nơi yên nghỉ của Võ vương Nguyễn Phúc Khoát. Họ dâng nén hương thơm, cúi đầu trước người đã có công xác lập bản sắc văn hóa Việt qua chiếc áo dài. Sau đó, đoàn tiếp tục tiến vào Đại nội Huế, đến miếu Triệu Tổ - Thái Tổ để thực hiện nghi lễ tri ân trong bầu không khí trang nghiêm, thanh tịnh và đầy xúc động.
Không còn chỉ là một hoạt động tự phát, những năm gần đây, ngày tri ân Võ vương đã trở thành một phong trào lớn tại Huế, với sự vào cuộc của các cơ quan chuyên môn và các hội đoàn văn hóa-di sản. Dưới sự dẫn dắt của Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Huế, sự phối hợp của Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Hội Áo dài Huế, cùng các câu lạc bộ, doanh nghiệp áo dài từ Bắc chí Nam, ngày hành hương đã được tổ chức bài bản, mang tính cộng đồng cao và đầy tính giáo dục.
Từng bước chân lặng lẽ trên đường hành hương là từng bước kết nối hiện tại với quá khứ. Từng tà áo dài tung bay giữa không gian cổ kính của đất cố đô như một bản giao hưởng dịu dàng của hồn dân tộc. Cán bộ, trí thức, nghệ nhân, giáo viên, học sinh – không phân biệt tuổi tác, ngành nghề – cùng hòa vào dòng người tưởng niệm. Đó là sự cộng hưởng giữa niềm tự hào dân tộc và tình yêu văn hóa truyền thống, tạo nên một hình ảnh rất Huế, rất Việt Nam.
Không ồn ào như một lễ hội, không mang màu sắc giải trí, ngày hành hương tri ân Võ vương lại đang dần trở thành một nét đẹp mới trong đời sống văn hóa Huế. Giữa thời đại mà nhịp sống hiện đại có nguy cơ cuốn trôi những giá trị truyền thống, thì hoạt động này như một sợi dây vô hình gắn kết con người với lịch sử, nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về cội nguồn văn hóa dân tộc.
Huế – nơi khởi nguồn của chiếc áo dài ngũ thân – một lần nữa khẳng định vai trò dẫn dắt của mình trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Nhờ sự tâm huyết của các tổ chức, cá nhân và cả cộng đồng, ngày tri ân Võ vương Nguyễn Phúc Khoát không chỉ là dịp để tưởng nhớ một nhân vật lịch sử mà còn là cơ hội để tôn vinh áo dài ngũ thân như một biểu tượng văn hóa trường tồn.
Những hình ảnh áo dài ngũ thân bay trên đường phố Huế, dưới bóng cổ thụ ở lăng tẩm Hoàng triều, hay bên thềm miếu Triệu Tổ –Thái Tổ không chỉ khiến Huế thêm đẹp mà còn khiến lòng người thêm lắng đọng. Chính những điều bình dị và sâu sắc ấy đã khiến Huế không chỉ là nơi để đến, mà là nơi để trở về – về với những giá trị sâu thẳm của văn hóa và tâm hồn Việt Nam./.